راهنماي ايمني تزريقات

مقدمه

تزريقات يكي از روشهاي شايع در تجويز داروها و محصولات دارويي مي باشد كه در صورت عدم رعايت استانداردهاي درماني خطرات بالقوه و بالفعلي را بر ارائه كنندگان و مصرف كنندگان خدمت و نيز جامعه اعمال مي نمايد. معاونت سلامت وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشكي در راستاي ايمني تزريقات با توجه به 5 محور بنيادي ذيل دستورالعمل ايمني تزريقات را جهت بهره برداري لازم اعلام مي نمايد:

1-    كاهش رفتار پرخطر كاركنان بهداشتي درماني بمنظور پيشگيري از جراحات ناشي از وسايل تيز و برنده آلوده

2-    افزايش سطح ايمني كاركنان در حين كار با وسايل تيز وبرنده درماني

3-    جمع آوري، نگهداري، انتقال ودفع مناسب و بهداشتي زباله هاي آلوده و پرخطر

4-    تغيير رفتار و نگرش اجتماعي مددجويان و پزشكان نسبت به مقوله تقاضا و تجويز دارو به روش تزريقي

5- اجرايي نمودن دستورالعمل

1-كاهش رفتار پرخطر كاركنان بهداشتي درماني

الف: ارتقاء سطح آگاهي و كسب مهارت كاركنان بهداشتي درماني به ويژه شاغلين حرف

پزشكي، پرستاري، امور تشخيصي، خدمات درماني پيش بيمارستاني، گروههاي خدماتي پشتيبان، در حين كار با وسايل تيز و برنده درماني به منظور پيشگيري از بروز جراحات ناشي از سرسوزن و ساير وسايل تيز و برنده امري ضروري است. بنابراين كاركنان بهداشتي درماني بايستي درخصوص چگونگي پيشگيري از صدمات ناشي از وسايل مزبور و نيز اقدامات درماني و پيشگيرنده اوليه با موارد آلوده مطابق با دستورالعمل ايمني الف و ب بصورت مداوم آموزش ببينند.

ب: تشكيل پرونده بهداشتي و واكسيناسيون رايگان كليه كاركنان بهداشتي درماني در واحدهايي كه كاركنان الزاماً با توجه به نوع وظايف محوله واحدي يا فردي اقدامات پرخطر دارند مانند بخش هاي ويژه، اطاق عمل اورژانس، كلينيك هاي تشخيصي، مطب ها و كلينيك هاي خصوصي، واحدهاي پاتولوژي، اتوپسي، CSR، مراكز جراحي محدود و واحدهايي كه ترانسفوزيون خون انجام مي دهند ويا كاركناني كه پروسيجرهاي درماني تهاجمي را انجام و يا در تماس با خون، سرم و ساير ترشحات آلوده بيماران مي باشند و يا از بيماران رواني حاد مراقبت مي نمايند و نيز كليه دانشجويان پزشكي، پرستاري و مامايي عليه HBV الزامي است.

2) افزايش سطح ايمني كاركنان در حين كار با وسايل تيز و برنده درماني

با توجه به احتمال آلودگي كاركنان بهداشتي درماني از طريق انجام پروسيجرهاي پرخطر كه منجر به needle stick بريدگي و ... مي شود:

الف: قوياً توصيه مي شود ابزارهايي كه ايمني وسايل تيز و برنده را تضمين مي كند نظير needle clipper و فورسپس جهت جدا نمودن تيغ جراحي Scalples در دسترس كاربران ابزارهاي پرخطر قرار گيرد.

ب: قوياً توصيه مي شود وسايل حفاظتي مناسب نظير دستكش، گان غيرقابل نفوذ به آب و ترشحات، پيش بند پلاستيكي، ماسك و عينك محافظ جهت استفاده كاركنان بهداشتي درماني متناسب با وضعيت بيمار و پروسيجرهاي درماني در دسترس باشد.

ج:توصيه ميشود استفاده از سرنگهاي AD (Auto Disable)همانند واحدهاي  ايمن سازي در ساير واحدهاي تزريقات نيز بکار گرفته شود.

3) جمع آوري، نگهداري، انتقال و دفع مناسب و بهداشتي زباله هاي تيز و برنده:

الف: جمع آوري و نگهداري و دفع سرسوزن و ساير اشياء تيز و برنده مصرفي (آنژيوكت, بيستوري، لانست، اسكالب وين، ويالهاي شكسته و ...) كه قويا توصيه مي شود بلافاصله پس از مصرف در ظروف جمع آوري ايمن safety Box جمع آوري و ترجيحا"سوزانده و يا به نحو مطلوب دفع گردد.

ب: ضروري است ظروف جمع آوري، مستحكم، غيرقابل نفوذ، مقاوم به پارگي و از حجم كافي و ابعاد مناسب برخوردار باشند.

ج: با توجه به اينكه به منظور پيشگيري از جراحات ناشي از وسايل تيز و برنده الزامي است دفع اين وسايل در ظروف جمع آوري ايمن سريعا پس از مصرف و انجام روش درماني صورت گيرد. بايستي اين ظروف به تعداد كافي و باابعاد گوناگون در دسترس ارائه دهنده خدمت در كليه واحدهاي ذيربط قرار داشته باشد.

د: استفاده از برچسب هشدار دهنده برروي ظروف جمع آوري با مضمون احتمال آلودگي با اشياء تيز و برنده عفوني به منظور به منظور جلب توجه كاركنان بهداشتي درماني الزامي است.

ه: به منظور پيشگيري از سرزير شدن وسايل دفعي در صورتي كه حداكثر 4/3 حجم ظروف مزبور پرشده ضروري است درب ظروف به نحو مناسبي بسته شده و دفع شوند.

1-          وجود اين ظروف (safty Box) در كليه واحدهاي بهداشتي درماني اعم از خصوصي و دولتي برحسب نياز و ميزان فعاليت از تاريخ 1/6/82 الزامي بوده,الزاما"بايد توسط واحدهاي نظارت بر درمان پيگيري شود.

4) تغيير رفتار و نگرش اجتماعي:

الف) آموزش: زروريست بمنظور تعديل تجويز دارو به روش تزريقي با توجه به سه مورد قابل ايمني تزريقات در برنامه آموزش مداوم جامعه پزشكان قرار گيرد:

از تجويز دارو به روش تزريقي تا زماني كه دارو به ديگر اشكال از جمله خوراكي موجود نباشد حتي الامكان اجتناب گردد، ترجيحاً زماني از روش تزريقي به جاي ساير روشها استفاده شود كه بيمار تحريك پذير بيهوش و يا دچار اختلالات گوارشي باشد يا با توجه به وضعيت باليني بيمار نتايج درماني مطلوب ناشي از جذب سريع دارو مورد انتظار است.

ب) الزامي است ارتقاء سطح آگاهي جامعه در خصوص خطرات بالقوه ناشي از مصرف دارو به روش تزريقي بمنظور كاهش تقاضاي بيماران در برنامه ريزيهاي آموزشي دانشگاه قرار گيرد.

ج) برگزاري دوره آموزشهاي توجيهي جهت كادر خدماتي پشتيباني و ساير گروههاي بهداشتي درماني ضروري مي باشد.

د) همه همكاران شاغل در واحدهاي بهداشتي درماني (دولتي – غيردولتي) آموزش لازم را براي اصلاح نگرش جامعه درخصوص خطرات بالقوه مصرف داروي تزريقي به ساير افراد جامعه ارائه نمايند.

5) اجرائي نمودن دستورالعمل

لازم است معاونت هاي محترم درمان در هر دانشگاه به خصوص از طريق ادارات نظارت بر درمان، حسن اجراي اين دستورالعمل را در واحدهاي درماني تحت پوشش تضمين نمايند به نحوي كه در قسمتهاي مختلف هر واحد درماني، اين دستورالعمل به اجرا درآيد.

دستورالعمل ايمني الف – اقدامات پيشگيرنده از بروز جراحات و صدمات ناشي از سرسوزن و وسايل تيز و برنده در كاركنان بهداشتي درماني

با توجه به اينكه جراحات ناشي از فرو رفتن سرسوزن و وسايل تيز و برنده از مهمترين موارد آلودگي كاركنان بهداشتي درماني به HIV/HCV/HBV محسوب مي شود، رعايت نكات ذيل به منظور پيشگيري از جراحات و صدمات مزبور الزامي است:

1-   جهت شكستن ويالهاي داروئي ترجيحاً از انواعي استفاده شود که احتياج به تيغ اره نداشته باشد و در صورت نياز از تيغ اره استفاده شده و جهت رعايت اصول ايمني در داخل يک محافظ مثل Pad گرفته شوند. 

2-   پس از تزريق از گذاردن درپوش سرسوزن اكيداً خودداري نمائيد مگر در شرايط خاص از جمله اخذ نمونه خون جهت ABG يا كشت خون.

3-     از شکستن يا خم کردن سرسوزن  قبل از دفع خودداري نمائيد.

4-    در موارد ضروري جهت گذارندن درپوش سرسوزن از وسايل مکانيکي جهت ثابت نگه داشتن درپوش استفاده نمائيد و يا از يک دست به روش Scoop جهت گذاردن درپوش سرسوزن استفاده کنيد.

5- .  جهت حمل وسايل تيز و برنده از رسيور استفاده نمائيد و از حمل وسايل مزبور در دست يا جيب يونيفرم خودداري نمائيد.

6-   از دست به دست نمودن وسايل تيز و برنده (بيستوري، سرسوزن و ...) اجتناب نمائيد.

7-   احتياطات عمومي در حين انجام هرگونه اقدام درماني كه احتمال آلودگي با خون و ساير ترشحات بدن وجود دارد به شرح ذيل مي باشد:

1-7- در صورتي كه بريدگي و يا زخمي در دستها وجود دارد الزامي است از دستكش استفاده شود و موضع با پانسمان ضد آب پوشانده شود.

2-7- جهت حفاظت بدن در قبال آلودگي با خون و يا ترشحات بدن، استفاده از پيش بند پلاستيكي يكبار مصرف ضروري است.

3-7- در صورتي كه احتمال پاشيده شدن خون و يا قطعاتي از نسوج و يا مايعات آلوده به چشم و غشاء مخاطي وجود دارد، استفاده از ماسك و عينك محافظ ضروري است.

4-7- در صورتي كه بيمار دچار خونريزي وسيع است، استفاده از گان ضدآب ضروري است.

5-7- در صورتي كه كاركنان دچار اگزما و يا زخمهاي باز مي باشند معاينه پزشك جهت مجوز شروع فعاليت در بخش ضروري است.

دستورالعمل ايمني ب- دستورالعمل كمك هاي اوليه فوري پس از تماس در كاركنان بهداشتي، درماني

با توجه به اينكه جراحات و اتفاقات عمده در حين انجام اقدامات و روشهاي درماني شامل موارد ذيل است. كمك هاي اوليه فوري مطابق با دستورالعمل جهت بهره برداري اعلام مي شود:

* فرو رفتن سرسوزن بدست كاركنان بهداشتي درماني

* پاشيده شدن خون و يا ساير ترشحات آلوده بدن بيماربه:

- بريدگيهاي باز

- ملتحمه (چشمها)

- غشاء مخاطي (براي مثال داخل دهان)

- گازگرفتگي كه منجر به پارگي اپيدرم شود.

کمکهاي اوليه فوري

الف: 1- شستشوي زخم با صابون و آب ولرم

       2- كمك و خونروي از محل اوليه زخم (موضع تماس)

       3- خودداري از مالش موضعي چشم

       4- شستشوي چشم ها و غشاء مخاطي با مقادير زياد آب در صورت آلودگي

ب: گزارش فوري سانحه به سوپروايزر باليني

ج: ثبت رسمي مورد گزارش شده در گزارشات حين كار توسط سوپروايزر و پرونده بهداشتي كاركنان و مدير مسئول مركز و طرح در كميته كنترل بيمارستاني و پيگيري از طريق مراجع قانوني

د: تشكيل پرونده و پيگيري مورد

ه: بررسي ميزان خطر بيماريزايي ناشي از تماس در كاركنان در صورتي كه آلودگي منبع تماس (بيمار – مددجو) با عفونت HIV محرز باشد. الزامي است فرد مزبور مورد تماس در حداقل زمان ممكن ترجيحاً در عرض ساعت اول تحت مراقبتهاي درماني با نظر پزشك متخصص عفوني قرار گيرد.

و: در صورتي كه منبع آلوده به عنوان مورد شناخته شده HBV/HIV مي باشد، 10-5CC خون از فرد مورد تماس گرفته و به منظور پي گيري آتي ذخيره مي شود.

ز: پس از تماس جهت تعيين عفونت منبع، 10-5 ميلي ليتر خون از منبع تماس جهت بررسي هپاتيت C/B و HIV اخذ و مورد آزمايش قرار مي گيرد.